Διαχείριση προνοσοκομειακών περιστατικών από διασώστες. Πρόδρομη ανάλυση 1010 περιστατικών από τη Βόρεια Ελλάδα.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Παρόλο που το Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας (ΕΚΑΒ) ήταν από τα πρώτα σχετικά συστήματα επείγουσας προνοσοκομειακής ιατρικής που ιδρύθηκαν στον Ευρωπαϊκό χώρο (με το Νομο 1579/1985)¹_, η εξέλιξη του κλάδου που κατεξοχήν προσφέρει επείγουσα προνοσοκομειακή φροντίδα , των διασωστών, δεν είχε την εξέλιξη που είχαν αλλά μεταγενέστερα συστήματα. Χαρακτηριστικό γεγονός είναι ότι οι διασώστες δεν έχουν αυτόνομη διεύθυνση, αλλά υπάγονται σύμφωνα με τον 1^ο οργανισμό του ΕΚΑΒ (Π.Δ. 376/1988)²-ο οποίος βρίσκεται (2018) στο στάδιο της επικαιροποίησης- στη Διεύθυνση Νοσηλευτικών Υπηρεσιών.

Αναφορικά δε με την εκπαίδευσή τους, διενεργήθηκε αρχικά μέσω του ετήσιου Προγράμματος Επαγγελματικής Κατάρτισης Πληρωμάτων του ΕΚΑΒ (ΠΕΚΠΑ) που αναπτύχθηκε με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκη Ένωση. Αργότερα , καθιερώνεται (άρθρο 7 παρ 2 Νόμος 2345/1995)³ η διετούς φοίτηση στην «Επαγγελματική Σχολή Διασωστών Πληρωμάτων (ΕΠΑΣΔΙ)», που αργότερα εντάχθηκε στην Μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση με την ίδρυση των Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ). Τα προσόντα των διασωστών ορίζονται το 1994⁴. Μόλις το 2015, ορίζονται (Αριθμ. Φύλλου 1486/2015-Τεύχος Β’) τα επαγγελματικά δικαιώματα και μόλις το 2017 αναβαθμίζεται η εκπαίδευση των διασωστών (3ετή φοίτηση από 2ετή)⁵.

Έτσι, παρόλο που το ΕΚΑΒ ως υπηρεσία διατηρεί λεπτομερή αρχεία περιστατικών, η παραπάνω καθυστέρηση στην εξέλιξη του κλάδου των διασωστών καθώς και η ανομοιογένεια της εκπαίδευσης του υπάρχοντος προσωπικου, συνέβαλε στην απουσία βιβλιογραφίας  μελετών σχετιζομένων με τη διαχείριση προνοσοκομειακών περιστατικών από διασώστες.

Η παρούσα προσπάθεια προσπαθεί να καλύψει το κενό αυτό. Σκοπός της είναι η αναλυτική καταγραφή της διαχείρισης προνοσοκομειακών περιστατικών από διασώστες, καθώς και η διερεύνηση των παραγόντων που την επηρεάζουν.

Υλικό-μέθοδοι

Σε προοπτική μελέτη 4 μηνών (Σεπτέμβριος-Δεκέμβριος 2017), καταγράφηκαν από 13 διασώστες του ΕΚΑΒ Θεσσαλονίκης, στοιχεία σχετικά με τη διαχείριση των περιστατικών προνοσοκομειακά. Όλα τα περιστατικά προήλθαν από τη Δυτική Θεσσαλονίκη και συγκεκριμένα από τα ασθενοφόρα των 5 βάσεων του ΕΚΑΒ που υπάρχουν στην περιοχή Ο αριθμός των ασθενοφόρων διαφέρει σε κάθε βάση: Κορδελιό, Συκές και Νεάπολη από ένα (1), Λιμάνι (4) και Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης πέντε (5). (Εικόνα 1.)Η σχεδίαση και σύνταξη του φύλλου καταγραφής βασίστηκε στα αντίστοιχα φύλλα καταγραφής Illinois EMS Prehospital Report Form⁶, New York Prehospital Care Report (v.5)⁷ και OKEMSIS Prehospital Care Report⁸. Το τελικό κείμενο τροποποιήθηκε στα ελληνικά δεδομένα και ελέγχθηκε και από 13 διασώστες και έναν ιατρό προνοσοκομειακής ιατρικής μετά από πιλοτική χρήση σε 20 περιστατικά.

Συνολικά συμπεριλάμβανε καταγραφή 45 παραμέτρων ενδιαφέροντος που περιλαμβάνουν στοιχεία σχετικά α) με τις συνθήκες του περιστατικού (χώρος , χρόνος, είδος κτλ), β) την ευκολία επικοινωνίας (με το επιχειρησιακό κέντρο, με τους συνοδούς) και γ) τις όποιες παρεμβάσεις διενεργήθηκαν (Επισυναπτόμενος φάκελος).

Όλα τα δεδομένα ψηφιοποιήθηκαν και στη συνέχεια αναλύθηκαν με τη βοήθεια του Office Excel 2010 (Microsoft® Corp.,USA).

Παρουσιάζονται περιγραφικά τα πρωτογενή δεδομένα συγκεντρωτικά, με τη μορφή μέσου όρου -͞x (σταθερά απόκλισης-s).

Αποτελέσματα

Συλλέχθηκαν συνολικά 1450 καταγραφές, εκ των οποίων οι 440 αποκλείστηκαν, μετά από έλεγχο, από την περαιτέρω ανάλυση. Ο αριθμός των 1010 περιστατικών (καταγραφών) που τελικά αναλύθηκε, εκπροσωπεί το 1.8% των 57560 περιστατικών που αντιμετωπίστηκαν το 2017, και το 4% του συνόλου των περιστατικών για τους 5 μήνες της μελέτης.

Το 36% (n=362) των περιστατικών , καταγράφηκε στην πρωινή βάρδια (7.00-15.00) , το 44% (n=445) στην απογευματινή βάρδια (15.00-23.00) και το υπόλοιπο 20% (n=205) στη νυχτερινή βάρδια (23.00-7.00). Η κατανομή ανα βάση ασθενοφόρων ήταν: 42% από τη βάση ΨΝΘ, 21% από τη βάση του Λιμένα Θεσσαλονίκης, 16% από τη βάση του Κορδελιού , 10% από τη βάση των Συκεών και 7% από τη βάση της Νεάπολεως. Τέλος, η γεωγραφική και η χρονική (ανά βάρδια ) κατανομή των περιστατικών φαίνεται στα γραφήματα 1 και 2.Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει και η κατανομή ανά βάση του είδους του περιστατικού (Πίνακας 1).

Πίνακας 1. Είδος περιστατικού ανά βάση.

	Ασθενοφόρα	Υπερ επείγον (%)	Επείγον (%)	Μη Επείγον (%)
Βάση Λιμένα	5	26	23	16
Βάση ΨΝΘ	5	42	46	47
Βάση Κορδελιού	2	16	16	19
Βάση Νεαπόλεως	1	4	8	7
Βάση Συκεών	1	12	8	12

Το 49% των περιστατικών αφορούσαν άνδρες, ενώ το 51% γυναίκες (με 21 περιστατικά ή 2% επί του συνόλου έγκυες), ενώ η μέση ηλικία ήταν 60 έτη και 68.3 έτη αντίστοιχα (27.5 έτη ήταν η μέση ηλικία των εγκύων που χρησιμοποίησαν ασθενοφόρο). Ειδικά για τα υπερ-επείγοντα περιστατικά η μέση ηλικία ήταν μικρότερη και για τα δύο φύλλα: 56.3 έτη για τους άνδρες και 65.1 έτη για τις γυναίκες.

Επιπλέον, η γεωγραφική κατανομή των υπερ-επειγόντων περιστατικών διαφέρει από τη γενική κατανομή (Γράφημα 3).Η πλειονότητα των ατόμων που χρειάστηκαν ασθενοφόρο βρίσκοταν στην οικεία τους (64%), πολύ λιγότεροι στο δρόμο (16%) και σε νοσοκομείο (15%), ενώ ελάχιστα περιστατικά παρελήφθησαν από άλλους χώρους (εργασίας, άθλησης, αναψυχής κ.τ.λ).

Στην πλειοψηφία επίσης των περιστατικών (59.2%) η κλήση δίνοταν από το οικείο περιβάλλον, ενώ μόνο στο 10.6% των περιπτώσεων ο ίδιος ο ασθενής καλούσε το ΕΚΑΒ. Στις υπόλοιπες των κλήσεων καταγράφεται ως καλών το νοσοκομείο (13.9%), κάποιος περαστικός (7.78%) και λιγότερο άλλοι (αστυνομία, πυροσβεστική, ιδιωτική κλινική, κ.α).

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι μόνο στο 14.81% η κλήση αναφέρεται σε πρόβλημα σχετιζόμενο με γνωστό ιατρικό ιστορικό.Το 41.26% έχει γνωστό ιατρικό ιστορικό άσχετο με το λόγο κλήσης, 15.95% αναφέρει «λευκό» ιστορικό, ενώ στο 27.98% των περιπτώσεων δεν κατέστει δυνατή η διευρένηση ύπαρξης ιστορικού.

Η δύσπνοια είναι ο κυριότερος λόγος κλήσης (>30%) ένω ακολουθούν με σχεδόν ίδια αναλογία το προκάρδιο άλγος, η υπέρταση, η απώλεια αισθήσεων, το «πιθανό εγκεφαλικό» και τα τροχαία ατυχήματα (από 11% έκαστη). Οι άλλες αιτίες καταγράφονται σε μικρότερα ποσοστά.

Αναφορικά με την εύρεση του σημείου προορισμού (του περιστατικού) στο 44% των κλήσεων, αυτό ήταν ήδη γνωστό στα πληρώματα του ασθενοφόρου. Στο 37% εντοπίσθηκε με τη χρήση ιδιωτικού μηχανήματος GPS, ενώ η χρήση του παρεχομένου από την υπηρεσία εκτυπωμένου χάρτη κυμάνθηκε στο 12%. Υπήρχε τέλος και ένα μικρό ποσοστό (7%) όπου η χρειάστηκε η βοήθεια του Επιχειρησιακού Κέντρου  (Ε/Κ) για να εντοπιστεί η ακριβής θέση. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, ότι ακόμη και μετά την άφιξη στο σημείο στο 11% των περιπτώσεων (112 περιστατικά), υπήρξε επιπλέον επικοίνωνία με το Ε/Κ λόγω δυσχέρειας ανεύρευσης του περιστατικού. Οι λόγοι για τα παραπάνω: ασαφείς οδηγίες (30 περιστατικά), αδυναμία εύρεσης (43 περιστατικά), πρόβλημα στο θυροτηλέφωνο ή στα αναγραφόμενα ονόματα (8 περιστατικά) και καμία ανταπόκριση σε κλήση του πληρώματος στο σημείο (31 περιστατικά).

Σχετικά με τη κατηγοριοποίηση των περιστατικών κατά τη διαβίβαση, φαίνεται ότι αυτή είναι σωστή σε ότι αφορά τα υπερ-επείγοντα περιστατικά, ενώ η κατηγοριοποίηση αλλάζει μετά την άφιξη του ασθενοφόρου σε αρκετά μεγάλο ποσοστό από τα υπόλοιπα περιστατικά (Γράφημα 4). Γράφημα 4. Η διαφοροποίηση του περιστατικού κατά την διαβίβαση και κατά την άφιξη (εκτίμηση στο Ε/Κ με εκτίμηση πληρώματος στο σημείο).

Αναλυτικότερα, 152 περιστατικά διαβιβάστηκαν ως επείγοντα και ήταν μη επείγοντα, ενώ από τα 313 περιστατικά που διαβιβάστηκαν ως μη επείγοντα, 16 αποδείχτηκαν επείγοντα και 3 υπερ-επείγοντα. Τέλος, 26 κλήσεις που διαβιβάστηκαν ως υπερ-επείγουσες αποδείχτηκαν είτε επείγουσες (10) είτε μη επείγουσες (16).

Οι χρόνοι διεκπεραίωσης των περιστάτικών, ανεξαρτήτα από το είδος, φαίνονται στο Πίνακα 2.

Πίνακας 2. Χρόνοι διεκπεραίωσης ανεξαρτήτως είδους περιστατικού και περιοχής υπό τη μορφή μ.όρος (σταθερά απόκλισης).

	Άφιξη	Παραλαβή	Διαδρομή	Παράδοση	Σύνολο
Ανεξαρτήτως Βάρδιας	10.69 (8.83)	9.42 (8.24)	15.76 (10.9)	11.33 (12.78)	47.23 (25.9)
Πρωϊ	11.22 (9.14)	10 (9.24)	15.97 (12.28)	11 (8.27)	48.25 (25.61)
Απόγευμα	11.45 (9.67)	9.45 (8)	17.24 (10.77)	12.82 (17.3)	51 (28.62)
Νύχτα	8 (5.1)	8.32 (6.67)	12.14 (7.19)	8.55 (4.82)	37.14 (16.04)

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι χρόνοι άφιξης στα υπερ-επείγοντα περιστατικά, όπου διαφοροποιούνται σημαντικά από τα παραπάνω, αλλά και ανά περιοχή (Γράφημα 5 και 6)Γράφημα 5. Ιστόγραμμα και θηκόγραμμα της κατανομής του χρόνου άφιξης σε όλα τα υπερ-επείγοντα περιστατικά, ανεξαρτήτως γεωγραφικής τοποθεσίας.Γράφημα 6. Μέσος χρόνος άφιξης σε υπερ-επείγοντα περιστατικά ανά περιοχή, ανεξαρτήτως βάρδιας, εντός αστικού ιστού.

Ο γενικός μέσος χρόνος άφιξης σε υπερ-επείγοντα περιστατικά είναι 6 min 10 sec. Στην πλειοψηφία των περιστατικών  (893/1010) δε χρειάστηκε συνδρομή για την παραλαβή, σε 2 περιστατικά χρειάστηκε η συνδρομή 2^ου ασθενοφόρου, σε 21 η συνδρομή της αστυνομίας και σε 3 η συνδρομή της πυροσβεστικής. Επιπλέον, σε 20 περιστατικά ενεπλάκη και η κινητή ιατρική μονάδα (ΚΙΜ), ενώ σε 11 περιστατικά που ζητήθηκε συνδρομή ΚΙΜ αυτή τελικά δεν κατέστη δυνατή.

Αναφορικά με τον τρόπο παραλαβής των ασθενών, 10% παρελήφθησαν χωρίς καμιά βοήθεια (περιπατητικοί), 26% υποβασταζόμενοι, 37% παρελήφθησαν με καρέκλα, 24% με φορείο και 3% με φορείο τύπου «σκούπα». Αξίζει να σημειωθεί ότι στα 365 (36%) των ασθενών που παρελήφθησαν με καρέκλα, 174 η παραλαβή έγινε από τον 1^ο όροφο , 82 από τον 2^ο, 32^ο από τον 3^ο , ενώ τα υπόλοιπα από διαφορετικούς ορόφους. Το συνολικό βάρος που διαχειρίστηκαν οι 13 διασώστες στα συγκεκριμένα περιστατικά ήταν 24761 kgˑ και τα προβλήματα που αναφέρθηκαν αφορούσαν στην πλειονότητά τους (244) την κάθοδο και ήταν κυρίως οι στενές σκάλες (28), ο περιορισμένος χώρος ελιγμών (23) , η ύπαρξη εμποδίων στο χώρο (27), το ολισθηρό δάπεδο (20) και ο συνδυασμός αυτών (15). To μέσο βάρος των 1010 περιστατικών ήταν 79.7(19.2) kg, με μέγιστο αναφερόμενο βάρος τα 218 kg. Ο χρόνος παραλαβής ήταν ανεξάρτητος από τον όροφο (Γράφημα 7).Γράφημα 7. Χρόνοι παραλαβής σε σχέση με τον όροφο.Σχετικά με τις αιτίες επικινδυνότητας στο χώρο παραλαβής αυτή αποτυπώνεται στο Γράφημα 8.Γράφημα 8. Αιτίες επικινδυνότητας στο σημείο.    Τα περιστατικά διεκομίσθησαν περίπου ισόνομα ανάμεσα στις εφημερίες των 4 μεγάλων νοσοκομείων της πόλης (294 ΓΝΘ «Γ. Παπαγεωργίου», 254 ΠΓΝΘ «ΑΧΕΠΑ», 243 ΓΝΘ «Γ. Παπανικολάου» και 222 σε εφημερία  ΓΝΘ «Ιπποκράτειο»), ενώ η ειδικότητα που χρειάστηκαν αλλάζει με το είδος των περιστατικών (Επείγοντα και Υπερ-επείγοντα) (Γράφημα 9.)Γράφημα 9. Η ειδικότητα που χρειάστηκαν τα επείγοντα και τα υπερ-επείγοντα περιστατικά (% επί του συνόλου του κάθε είδους).Σε 521 (51.5%) περιστατικά έγιναν παρεμβάσεις στο σημείο , ενώ 437 (43.6%) περιστατικά παρελήφθησαν χωρίς κάποια παρέμβαση στο σημείο (σε 7 από τα τελευταία χρειάστηκαν όμως παρεμβάσεις καθοδόν). Τα υπόλοιπα 52 περιστατικά κατανέμονται ως εξής: 19 αρνήθηκαν μεταφορά μετά την παρέμβαση των διασωστών στο σημείο, 28 αρνήθηκαν τη μεταφορά και τη παρέμβαση των διασωστών ενώ 11 αποδείχτηκαν ήδη νεκροί. Ιδιαίτερα όσον αφορά τις κλήσεις για καρδιακή ανακοπή  (13), σε 3 περιπτώσεις ήταν νεκρός στην άφιξη και δεν ξεκίνησε πρωτόκολλο ΚΑΡΠΑ, σε 9 περιπτώσεις ξεκίνησε ΚΑΡΠΑ από το πλήρωμα του ασθενοφόρου, ενώ μόνο σε 1 περίπτωση είχε ξεκινήσει ΚΑΡΠΑ από παρευρισκόμενο.

Άλλες παρεμβάσεις, πέρα από την παρακολούθηση των ζωτικών σημείων, αφορούσαν την ακινητοποίηση (12 περιπτώσεις τραύματος), την εύρεση περιφερικής φλεβικής γραμμής (165) περιστατικά, την τοποθέτηση λαρυγγικής μάσκας (12 περιστατικά), τον αερισμό με αυτοδιατεινόμενο ασκό (Ambu) (38)

Αναφορικά με την κλινική κατάσταση των περιστατικών, τα ζωτικά σημεία άφιξης στο σημείο και στο νοσοκομείο για τα επείγοντα και τα υπερ-επείγοντα περιστατικά απεικονίζονται στους πίνακες 3 και 4 (η κλίμακα GCS αναφέρεται ως μέσο άθροισμα)

Πίνακας 3. Ζωτικά σημεία επειγόντων περιστατικών.

Επείγοντα (353 περιστατικά)	Παράμετροι  (μορφή: x̅(s))
	HR	SAP	DAP	SpO2	RR	GCS*
Αρχική εκτίμηση (άφιξη στο σημείο)	90 (21)	136 (33)	82 (19)	93 (7)	15 (7)	13
Τελική εκτίμηση (στο νοσοκομείο)	86 (18)	135 (29)	80 (16)	97 (2)	13 (2)	14

Πίνακας 4. Ζωτικά σημεία υπερ-επειγόντων περιστατικών.

Υπερ-Επείγοντα (61 περιστατικά)	Παράμετροι  (μορφή: x̅(s))
	HR	SAP	DAP	SpO2	RR	GCS*
Αρχική εκτίμηση (άφιξη στο σημείο)	83	119	71	76	16	10
Τελική εκτίμηση (στο νοσοκομείο)	84	136	75	92	16	9

Aναφορικά με τη χορήγηση υγρών, στο 7.5% χορηγήθηκε Ringer Lactate, στο 69% NaCl 0.9% και στο 22.5% D₅W ή D₂₀W. Τέλος, στις περιπτώσεις που χορηγήθηκαν φάρμακα με εντολή ιατρού (εκτός των περιστατικών καρδιακής ανακοπής), αυτά αναγράφονται στον πίνακα 5.

Πίνακας 5. Κατανομή χορήγησης φαρμάκων

Φάρμακο	Οδός χορήγησης	Περιστατικά
Adrenaline	i.v.	5
Methylprednisolone	i.v.	1
Atropine	i.v	2
Naloxone	i.v	2
Flumazenil	i.v	1
Furosemide	i.v	2
Nifedipine	p.os	7
Isosorbide dinitrate	i.v.	6
Salbutamol	nebul.	2

Συζήτηση

Η συγκεκριμένη μελέτη είναι η πρώτη αυτού του είδους στην Ελλάδα. Από τα αποτελέσματα , διαπιστώνεται καταρχήν ότι η υπάροχυσα γεωγραφική κατανομή των βάσεων των ασθενοφόρων της υπό μελέτης περιοχής δε συνάδει άμεσα ούτε με την κατανομή αλλά ούτε και με τον όγκο των περιστατικών. Έτσι, για παράδειγμα φαίνεται ότι στο κέντρο της πόλης -όπου καταγράφεται και ο μεγαλύτερος όγκος περιστατικών- δεν υπάρχει βάση ασθενοφόρων, ενώ ελλειπή εμφανίζεται και η περιοχή του Ευόσμου.

Η γνώση της πόλης από τα πληρώματα φαίνεται να είναι καθοριστικός παράγοντας για την εύρεση του σημείου κλήσης ενώ ,δυστυχώς, καταγράφεται η ανάγκη αναβάθμισης βοηθημάτων πλοήγησης της υπηρεσίας.

Αναφορικά με τη χρονική κατανομή, η  πλειονότητα των περιστατικών καταγράφεται σε απογευματινή βάρδια. Ανάλογες αναφορές από το εξωτερικό, δίνουν παρόμοια αποτελέσματα καθώς καταγράφεται αύξηση των περιστατικών στις ώρες 12.00-18.00^9,10.

Οι άνδρες φαίνεται ότι κάνουν χρήση ασθενοφόρου σε μικρότερη ηλικία από τις γυναίκες. Η σχέση αυτή αφορά και τα επείγοντα και υπερ-επείγοντα περιστατικά, παρόλο που δεν απότελεί αντικείμενο της παρούσης εργασίας , πιθανόν να σχετίζεται με την ολική θνητότητα έτσι όπως κατανέμεται στα δύο φύλλα τα τελευταία χρόνια στην Ελληνική επικράτεια¹¹.

Ο κυριότερος λόγος κλήσης είναι η οξεία αναπνευστική δυσχέρεια, ενώ ακολουθούν με περίπου ίδια αναλογία συμπτώματα σχετιζόμενα με το κυκλοφορικό και το νευρικό σύστημα, όπως και τα τραύματα. Ανάλογη συμπεριφορά καταγράφεται και σε άλλες αναφορές^10,12 από άλλα συστήματα του εξωτερικού. Η διαφοροποίηση έγκειται κυρίως στη κατηγορία των τραυματισμών από τροχαία ατυχήματα, όπου παρά τη μείωση τους τα τελευταία χρόνια¹³_, η Ελλάδα παραμένει υψηλα στη σχετική κατηγορία.

Οι χρόνοι ανταπόκρισης αλλά και διαικπεραίωσης των περιστατικών είναι ανάλογοι με αυτούς που αναφέρονται στην διεθνή βιβλιογραφία^9-12. Για το συγκεκριμένο στοιχείο, υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις όχι μόνο απο χώρα σε χώρα , αλλά και από πόλη σε πόλη. Έτσι, για παράδειγμα για την πόλη του Μεξικού το εύρος στο χρόνο άφιξης στο περιστατικό κυμαίνεται από 6.8-61 min¹⁴,  για την πόλη της Ακκρα, ο μέσος χρόνος άφιξης είναι τα 16.7 min¹⁵, στην πόλη Υαζντ είναι 8 min ¹⁶ , ενώ σε μεγάλη έρευνα 25 υπηρεσιων ΕΠΙ στη Γερμανία, ο μέσος χρόνος άφιξης σε περιστατικά καρδιακής ανακοπής είναι 9 min 47 sec¹⁷. Ειδικά για την περίπτωση της καρδιακής ανακοπής, ο μειωμένος χρόνος ανταπόκρισης μαζί με την εφαρμογή ΚΑΡΠΑ από παρευρισκόμενο, έχει συσχετιστεί με καλύτερη νευρολογική έκβαση¹⁸. Στην παρούσα μελέτη, ενώ ο χρόνος άφιξης στο σημείο για τα υπερ-επείγοντα περιστατικά είναι μόνο 6 min 10 sec, μόνο σε μια περίπτωση καρδιακής ανακοπής κατεγράφη έναρξη ΚΑΡΠΑ από παρευρισκόμενο.

Άλλο ενδιαφέρον στοιχείο , είναι ότι 36% των περιστατικών περελήφθησαν είτε χωρίς είτε με ελάχιστη βοήθεια.  Το τελευταίο αναδυκνύει το πρόβλημα της άσκοπης χρήσης του ασθενοφόρου, το οποίο, αν και δεν αποτελεί αποκλειστικότητα του ελληνικού συστήματος ΕΠΙ¹⁹, χρήζει διερεύνησης και αντιμετώπισης. Η αντιμετώπιση θα μπορούσε να περιλαμβάνει την ενημέρωση του κοινού αλλά , κυρίως, τη θεσμοθέτηση πλαισίου ελέγχου ώστε να αποφεύγεται η άσκοπή χρήση του συστήματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ίδιο πρόβλημα στοιχείζει 500.000.000 λίρες / έτος στο Βρετανικό NHS¹⁹.

Η διαφοροποίηση του χαρακτηρισμού του περιστατικού ως επείγον από την κλήση στο σημείο, επίσης αποτελεί σημαντικό στοιχείο. Η ανάλυση του τρόπου όμως της διερεύνησης και της καταχώρησης της όποιας πληροφορίας παρέχεται από τον καλούντα, δεν περιλαμβάνεται στη παρούσα μελέτη.

Ένα άλλο πρόβλημα που καταγράφεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα είναι η συμπεριφορά προς τους διασώστες και η επικινδυνότητα του χώρου, παρόλο που υπάρχουν τα τελευταία χρόνια αναφορές στο τύπο για επιθέσεις ή προπιλακισμούς πληρωμάτων ασθενοφόρων²⁰. Αντίθετα σε διεθνές επίπεδο, το θέμα της επιθετικότητας κατά την αντιμετώπιση του προνοσοκομειακού επείγοντος συγκεντρώνει ολό και πιο μεγάλο ενδιαφέρον^21-22_.

Επιπλέον της επικυνδυνότητας, η παρούσα μελέτη καταγράφει και στοιχεία από το φόρτο εργασίας των διασωστών. Το μέσο βάρος που διαχειρίστηκε ο κάθε διασώστης  για τα 365 περιστατικά που παραλήφθησαν με καρέκλα ήταν 952 kg. Με δεδομένο το ποσοστό των κλήσεων επί του συνόλού  (4%), το συνολικό φορτίο που καλείται να διαχειριστεί ο κάθε διασώστης είναι πολλαπλάσιο.

Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία σχετικά τις παρεμβάσεις από τους διασώστες (εύρεση περιφερικής γραμμής , τοποθέτηση λαρυγγικής μάσκας κ.τ.λ) καθώς και η χορήγηση φαρμάκων (κυριαρχούν τα αντι-υπερτασικά), καθώς και υγρών (στην πλειοψηφία NaCl 0.9%).

Όλα τα παραπάνω, φυσικά, οφείλουν να αναλυθούν υπό το πρίσμα των περιορισμών της παρούσης μελέτης. Το συγκεκριμένο δείγμα αποτελεί μόνο ενά τμήμα του συνόλου των περιστατικών. Ως εκ τούτου, χρειάζεται μεγαλύτερα δείγματα καταγραφής για να επιβεβαιωθούν ή όχι τα παραπάνω συμπεράσματα. Πέραν αυτού, ο πολύπλευρος χαρακτήρας της μελέτης  δεν επέτρεπε την ανάλυση σε βάθους της κάθε παραμέτρου. Έτσι, για παράδειγμα, δεν γνωρίζουμε αν η εξιδεικευμένη εκπαίδευση των διασωστών στο τηλεφωνικό κέντρο ή η εκπαίδευση του κοινού ευθύνεται για τη διαφοροποίηση που παρατηρήθηκε στη διαβίβαση σε σχέση με το χαρακτηρισμό που δώθηκε στο περιστατικό (επείγον ή όχι) από το πλήρωμα, μετά την άφιξη. Ακόμη περισσότερο, δεν γνωρίζουμε αν η παρουσία (έστω και πιλοτική) επαγγελματιών διαχειριστών επειγόντων κλήσεων (dispatcher) στο σύστημα, θα αλλάζε κάτι. Στοιχεία σχετικά με την ανθρωπογεωγραφία της συγκεκριμένης περιοχής (πυκνότητα πληθυσμού, ηλικιακή και οικονομική κατάσταση, κ.α.) επίσης δε συμπεριλήφθησαν. Η κατάσταση και ο αριθμός των διαθέσιμων μέσων  (ασθενοφόρων, υλικών) άλλά και η κατάσταση (ηλιακή κατανομή, εκπαίδευση, εμπειρία, κ.τ.λ.) του προσωπικού, μπορεί να διαφοροποιήσουν τα αποτελέσματα. Η απουσία συστήματος διασύνδεσης των νοσοκομείων με το ΕΚΑΒ, ωστέ να υπάρξει πληροφοριακή ανατροφοδότηση σχετικά με τα περιστατικά επίσης είναι ζητούμενο.

Παρόλα αυτά, η παρούσα μελέτη παρέχει σημαντικές πληροφορίες για τη διαχείριση  προνοσοκομειακών περιστατικών από διασώστες, οι οποίες μπορούν να δώσουν το έναυσμα για μεγαλύτερες και λεπτομερέστερες έρευνες σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Με δεδομένη μάλιστα την αναβάθμιση του ρόλου της πρωτοβάθμιας φροντίδας γενικά, η αξιοποίηση των δεδομένων που μελλοντικές μελέτες θα παράσχουν, θα αποτελέσει το κλειδί για τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας σε εξωνοσοκομειακό επίπεδο.